Żeby nasz maluszek w przyszłości, jako dorosły człowiek, mógł sobie świetnie radzić z wszelkimi aspektami samoobsługi (ubieranie się, toaleta, wiązanie butów, czesanie włosów), musimy zadbać o jego sprawność ruchową. Sprawnością, która jest ogromnie ważna i należy poświęcić jej mnóstwo uwagi od niemowlęcia po edukację wczesnoszkolną, jest sprawność ruchowa dziecięcej ręki: dłoni i palców, czyli tak zwana motoryka mała.
Rozwojowi tejże sprawności należy poświęcić mnóstwo uwagi, gdyż przygotowuje rączkę dziecka do nauki pisania. Będąc rodzicem odgrywamy ogromną rolę w kształtowaniu tej umiejętności. Zanim dziecko znajdzie się w żłobku czy przedszkolu, sami powinniśmy zadbać o jej rozwój. Podstawowym ćwiczeniem motoryki małej jest chwytanie. Już od pierwszych tygodni życia mięśnie dłoni stopniowo się rozwijają, dochodzi do powstania właściwych połączeń neuronalnych oraz równoległego rozwoju koordynacji wzrokowo-ruchowej, dzięki którym chwyt staje się precyzyjny.
Czym dziecko starsze, tym więcej aktywności angażujących dłoń powinniśmy mu organizować. Niewątpliwie tysiące pomysłów przychodzi nam do głowy, gdy pojawia się hasło: angażowanie dłoni. Mając świadomość jak ważna jest to czynność, chętniej będziemy organizować maluchom zabawy włączające pracę rąk. Zaczynamy oczywiście od najprostszych gryzaków, grzechotek, przytulanek i wszelkich sensorycznych, szeleszczących zabawek z metkami. Świetnie się sprawdzą zabawy palcami, które sami pamiętamy z dzieciństwa jak na przykład: idzie rak nieborak, idzie kominiarz po drabinie; czy światłocienie z palców rzucane na ścianę itp. Zawsze z sentymentem wracamy do wspomnień tego typu, gdyż kojarzą nam się z beztroską, bezpieczeństwem, czułością.
Kolejną formą zabawy wzmacniającej całą dłoń jest lepienie z plasteliny lub ciastoliny o różnej konsystencji i temperaturze, lub przesypywanie czy przelewanie różnych substancji. Oczywiście najwięcej radości (i jednocześnie sprzątania dla dorosłych, bo to idzie w pakiecie) sprawiają zabawy z produktami spożywczymi typu groch, fasola, kasza. Samodzielne picie z kubka czy jedzenie sztućcami (samodzielne w tym wypadku absolutnie nie oznacza „czyste i estetyczne!”) to również ćwiczenia rozwijające motorykę małą. Dobrym pomysłem jest również oddzielenie części ciasta, na przykład na pierogi, i pozwolenie dziecku na uczestnictwo we wspólnym przygotowywaniu potraw. Nie tylko zaangażowanie dziecka jest większe, ale również motywacja do działania związana z wagą wykonywanego zadania. Pozostając w tym wątku, nie zapomnijmy o ciepłym kisielu czy budynie, które dodatkowo stymulują powierzchniowe czucie dłoni. Przelewanie płynów to wyższa szkoła jazdy, która ma wpływ na koordynację wzrokowo-ruchową wzmacniającą precyzję i siłę ręki.
Niezwykłą frajdę maluchom sprawia wrzucanie niewielkich przedmiotów w otwory, rozwija to również spostrzegawczość związaną z odróżnianiem kształtów. Bardzo angażujące i rozwijające są zadania typu odkręcanie lekko zakręconych pokrywek czy otwieranie pudełek. Można ćwiczyć rączki budując wieże z klocków. A umiejętne chwytanie przedmiotów i manipulowanie zabawką przy pomocy tylko jednej rączki wspaniale rozwija precyzję.
Wpływ na rozwój dłoni mają również czynności związane z codziennym funkcjonowaniem dziecka, takie jak zawiązywanie sznurówek, zapinanie guzików oraz suwaków czy nawlekanie. Wpłynie to nie tylko na dłonie, ale również odciąży rodzica, gdyż dziecko stanie się bardziej samodzielne. Małego pomocnika możemy również zaangażować do zapinania klamerek do prania, co na pewno będzie ogromną frajdą, rozwojem oraz przygotowaniem do obowiązków dorosłego życia.
Kolejnym etapem rozwoju dłoni jest chwytanie i wykorzystywanie kredek. Oczywiście początkowo efektem takiej twórczości będą bazgroły i esy-floresy. Chęć korzystania z kredek to także dobry moment na wprowadzenie innych narzędzi pisarskich, takich jak pastele, pędzle, kreda oraz węgiel. Twórczość dziecka jest dla niego bardzo ważna. Oczekuje od nas zainteresowania, pytań o swoje dzieło, a opowiadając o nim, rozwija również swoją wyobraźnię. Jeśli będziemy uczestniczyć w procesie twórczym dziecka, ono będzie bardziej zmotywowane do działania i z chęcią będzie tworzyć. Oprócz twórczości własnej bardzo ważne jest odtwarzanie linii, kształtów, oraz mieszczenie się w liniaturze. I tutaj istotną rolę odgrywają kolorowanki.
Jeśli z czasem nasz maluch znudzi się wykonywaniem podobnych czynności, zawsze można sięgnąć po dostępne na rynku, dopasowane do wieku książeczki edukacyjne, zawierające szeroką gamę różnorodnych zadań o zróżnicowanym stopniu trudności. Książeczki tego typu nie tylko rozwijają koordynację wzrokowo-ruchową i umiejętności grafomotoryczne, ale również ćwiczą spostrzegawczość i koncentrację, oraz rozwijają motorykę ręki przygotowując ją do nauki pisania. Ten etap rozwoju to wspaniała nauka poprzez zabawę w rysowanie, dorysowywanie, kalkowanie — odwzorowywanie i kolorowanie. Jeśli któreś arcydzieło nie zadowoli małego twórcy zawsze można owe dzieło wykorzystać do wydzierania, wyklejania, wycinania – w które zaangażujemy kolejne narzędzie – nożyczki.
Instrumenty, zabawki? Otóż są nieocenione! Gra na bębenku, dzwonkach, tamburynie, flecie rozwija koordynację obu rąk, zwiększa ich wrażliwość, przygotowuje do ruchów wymagających coraz większej precyzji. Przecież bez zabawek nie da się funkcjonować, rozwijać, cieszyć. I tutaj ogromną uwagę należy poświęcić lalkom. Tak, (nie)zwykłym lalom, dzięki którym nasze maluchy zdobywają mnóstwo nowych umiejętności. Bardzo często laleczka staje się najlepszą, nieodłączną, przyjaciółką, pocieszycielką małej właścicielki, powiernicą problemów, towarzyszką umożliwiającą spokojne zasypianie. W jaki sposób lalki wpływają na rozwój dziecka? Nie chodzi tylko o naśladowanie wzorców obserwowanych w świecie dorosłych.
Dziecko obserwując otoczenie, rejestrując sytuacje rozgrywające się wokół, odwzorowuje je w zabawie wykorzystując lalki. To one stają się mamami, córkami, koleżankami, lekarkami itd., itd. Jedynym ograniczeniem przydzielonej roli jest fantazja. Jednakże to nie koniec zadań pełnionych przez lalki. Zasadnicze znaczenie w rozwoju motoryki małej jest odzież, w którą lalki są ubrane. Rozbieranie i ubieranie, wielokrotnie niewielkich rozmiarów części garderoby, wpływa na rozwój precyzji. Misternie wykonane fatałaszki, czasami sprawiające trudności w związku z rozmiarem bądź jakimś cwanym zapięciem, mobilizują dziecko do pokonywania trudności, poszukiwania nowych rozwiązań i nabywania nowych umiejętności. Sprawiają, że dziecko staje się coraz bardziej samodzielne, pewne siebie i kreatywne. Okazuje się, że lalka to świetna inwestycja w rozwój malucha.
Człowiek nie rodzi się z rozwiniętą motoryką. Jej rozwój wymaga dużego wysiłku, stymulacji i czasu. Musi być nieustannie wykształcana, gdyż jej rozwój jest bardzo istotny dla prawidłowej sprawności ruchowej ciała i ogólnego funkcjonowania najpierw dziecka, potem dorosłego człowieka. Na początku maluszek zauważa własne rączki i wkłada dużo wysiłku, by opanować ich ruchliwość i sprawić, by znalazły się tam, gdzie on chce. Potem dochodzi nauka chwytania zabawek, układania klocków, trzymania łyżeczki, kubka, kredki, aż po wiązanie butów, przyszywanie guzików, pisanie. Jeśli rozwój motoryki małej przebiega prawidłowo, stanowi doskonałą podstawę do nauki pisania i czytania, rozwija koncentrację, orientację przestrzenną oraz koordynację wzrokowo- ruchową.
Zadaniem dorosłych jest stwarzanie odpowiednich warunków do rozwoju dziecka, reagowanie na potrzeby malucha i stymulowanie procesu (czasami bardzo dynamicznie) zachodzących zmian. Mając na uwadze dobro dziecka i chęć stworzenia mu właściwego środowiska do rozwoju, zadbajmy o właściwe akcesoria sprzyjające rozwojowi, którymi niewątpliwie są zabawki, a wśród nich powinny się znaleźć lalki.
